Politika

Nahiz eta Albert Einsteinek bere denboraren zati handi bat demokrazia, askatasuna eta justizia defendatzera zuzendu zuen aukera zuen leku guztietan, inoiz ez zituen tentazio alderdikoiak izan, nahiz eta sozialismoaren kide gisa azaldu, ez eta kargu politikorik onartzeko joerarik ere, oro har edozein motako karguak, ez eta akademikoak ere.

Israelgo lehen lehendakari Chaim Weizmann hil zenean 1952an David Ben Gurion lehen ministroak Israelgo Estatu Batuetako enbaxadorearen bitartez Israelgo lehendakaritza eskaini zion. Einsteinen erantzuna erabatekoa izan zen: "Badakit naturari buruz zerbait, baina ia ez dakit ezer gizakiei buruz". Proposamen horren zurrumurrua zabaldu zenez komunikabideetan, ondoriozko bere familia-inguruneko komunikabideen inbasioarekin, enbaxadorearekin izan zuen elkarrizketa aprobetxatu zuen eskatzeko "kazetariek nire etxeko setioa altxatzeko". Egia esan ez zen politikan jarduteko pertsona egokiena, ez eta prentsari bere ustez egunkarietako orrialdeak betetzeko erabiltzen dituzten zehazgabetasunekin kasu egiteko ere.

Sozialismoa defendatzen zuen kapitalismoari lotutako lehiakortasunaren eta indibidualismoaren alternatiba gisa, ondasunen edukitza berdinagoarekin eta lanpostu bat izatearekin bakarrik aurre egin dakiekeenak ekonomia sozialistago batetik, hori gizarte kapitalista batean zail berma baitaiteke. Eta betiko moduan, ideal horiek lortzeko proposatzen duen bidea hezkuntza eta botere politikoaren deszentralizazioa da, eta hori azkenean sozialismo sobietarraren porrota lagundu zuenaren neurri aringarria izan zen: gehiegizko burokratizazioa eta azkenean estatu poliziala bihurtzen den boterearen kontzentrazioa. Bere irudi politikoa ez ziren garaiko buruzagiak, Gandhi izan zen. Gandhiren eredu morala oinarri hartuz judutarren, ijitoen eta homosexualen jazarpen naziaren maila berean jartzen duen Estatu Batuetako makartismoari aurre egiteko. Ezagunak dira Julius Robert Oppenheimerrek jaso zituen deskalifikazio eta doilorkeri gaitzesgarriak, lehen bonba atomikoak sortzeko Manhattan proiektua zuzendu ondoren armamentismo nuklearraren igoerarekin jarraitzea errefusatu zuenean.

Einsteinen independentzia eta hezigaiztasunak errefus alemaniarra ekarri zion, bere fisika "boltxebikez" salatuz bere judutartasunagatik jazarpena hasi zenean, eta arreta errusiarrek, non erlatibitatean lan egiten zutenak jazartzen ziren, Stalin diktadoreak gaizki ikusten zuelako.

Bere ideal politikoaren esperantza zen egunen baten munduko gobernu bat eta Europa bateratu bat posible izango zirena. 1922an Nazioen Ligako Lankidetza Intelektualari buruzko Batzordeko kide izendatu zuten. 1923an dimisioa aurkeztu zuen baina pixkanaka-pixkanaka bere desio onak inbaditzen joan zen desengainuarekin itzuli zen, oinarri zituzten eta bere ekintzen arteko kontraesanez beteta.

Bigarren mundu gerra amaitu zenean, Einsteinek beste zientzialari batzuekin batera, horietariko asko Manhattan proiektuko laguntzaile zirelarik, agian beren buruak hain itzal ikaragarritik askatzeko, Ikerketa Atomikoen Larrialdiko Batzordea sortu zuten hiritargoa estatu politikoek energia nuklearra erabiltzerakoan gerta zitezkeen balizko gehiegikerien aurka ohartarazteko. Oinarrizko betebeharrak honakoak ziren: