Jot Down Zientzia 2024 - Larunbateko Hitzaldiak
Jot Down Ciencia
- Noiz
-
2024/05/04
18:00 - Lekua
- Tabakalera, Kutxa Fundazioa Plaza, 4. solairua, Donostia
- Antolatzaileak
- DIPC , Jot Down
- Gehitu egutegira
-
iCal
Jot Down Zientzia 2024 - Hominidoak
Hitzaldi Irekiak. Sarrera librea, lekua bete arte.
Hitzaldien hizkuntza: gaztelania.
Aurkezleak: Valentina Rodriguez (DIPC) eta Itxaso Azcune (DIPC).
Egitaraua
18:00h Kristalen lilura- Juan Manuel García Ruiz (DIPC, Ikerbasque, CSIC)
Antzina-antzinatik liluratzen dute gizateria kristalek. Hominidoek bildu zituzten inolako erabilgarritasunik gabeko lehen objektuak kuartzozko eta kaltzitazko kristalak izan ziren. Ebidentzia ukaezinak ditugu, orain dela 800 mila urte Homo erectus-aren garuna kristalak identifikatzeko eta balioesteko gai zela. Galderak saihestezinak dira: zergatik sentitu zuten gure arbasoek kristalekiko lilura? Noiztik sentitu zuten? Zer propietate ziren erakargarriak? Horrek izan ote zuen garrantzirik gure historiaren bilakaeran?
18:30h Norengatik ari dira joka hil kanpaiak. Giza-biolentzia eta eboluzioa. - María Martinón-Torres (CENIEH)
Gizakia animalia ultrasoziala da, eta bere egokitzearen arrakastak enpatia eta hurkoaren zaintza izan ditu oinarri. Hala ere, bere eboluzio-historia indarkeriazko gertaerez josita dago, gaur egungo albisteak gertaera horiez beteta daude. Nola egokitu agresibitatea gure kontakizun ebolutiboan? Zergatik ez du hautespen naturalak gure jokabidetik indarkeria ezabatu? Bultzada suntsitzaile horrek bereizten al gaitu? Hitzaldi honetan, Pleistozenotik hil-kanpaiak nork eta zergatik jotzen dituzten aztertuko dugu.
19:00h “Primates al este del edén” ("Primateak edenetik ekialdera") liburuaren aurkezpena Juan Ignacio Pérez Iglesias (UPV/EHU, DIPC) egilearekin. Elkarrizketatzailea: María Martinón-Torres (CENIEH)
Duela 6 edo 7 milioi urte, giza leinua txinpantze eta bonoboetatik bereiztea Afrikako oihanetatik sabanetarako trantsizioarekin batera gertatu zen. Paisaiaren eraldaketa horrek gure arbasoen dietaren aldaketa ekarri zuen, fruta urrietatik haragi, tuberkulu eta hazi proportzio handiagoko dietara igaroz. Haragi ugariko dietak azelerazio metabolikoa, gorputzeko koipeen metaketa eta hazten ari zen garuna ekarri zituen. Aldaketa horiek bizitza-estrategia geldoagoa eta kolaboratiboagoa sustatu zuten, giza espeziearen eboluzio-arrakasta bultzatuz.
19:45h Una mirada a la evolución - Conchi Lillo (Universidad de Salamanca Instituto de Neurociencias de Castilla y León, INCYL)
Ornodunen eta ornogabeen ikusmen-sistemaren bitxikeriak eta ezaugarriak erabiliz, izaki bizidunoi inguruko mundua irudi, kolore, mugimendu eta sakontasun gisa ikusteko aukera ematen diguten egiturak nola eta noiz garatu izan diren aztertuko dugu. Horrez gain, animaliok planeta honetan bizirik irauteko eta defendatzeko aukera eman diguten ikusmen eboluzio-abantaila batzuk ere ikusiko ditugu.
20:15h “Nación Neanderthal" ("Neanderthal nazioa") Juan José Gómez Cadenas (DIPC, Ikerbasque) egilearekin. Elkarrizketatzailea: Ángel L. Fernández (Jot Down).
Juan José Gómez Cadenas fisikaria, DIPCko Ikerbasque irakaslea eta "Nación Neanderthal" eleberria argitaratu berri duen idazlea da. Duela berrogei mila urteko gure iragan urruna eta etorkizun hurbila aztertzen ditu aldi berean eleberriak, non adimen artifiziala gure bizitzan instalatuta dagoen eta zientziak eta teknologiak gizateriaren aukera ikaragarri bezain apartekoak eskaintzen dizkion. Bi denbora-lerroren arteko loturak gertakizun bizien bitartez ustekabeko ondorioak izango ditu.
Hizlariari buruz
Juan Manuel García-Ruiz (Sevilla, 1953) Ikerbasque Professor-a da Donostia International Physics Center-en eta CSICeko ad honorem ikerketa-irakaslea. Hainbat arlotako kristalizazio-fenomenoak aztertzen ditu, hala nola: kristal erraldoien eratzea, bizitzaren jatorrian eragina duten egitura biologiko eta geologikoetako autoantolakuntza-fenomenoak, bizitza primitiboa atzematea eta material berriak fabrikatzea. Europako ERC-Synergy “Protos” proiektuaren zuzendaria da. Zientzian oinarritutako kultura herritarra sustatzeko kultura-asaldatzaile komprometitua eta zientziaren eta artearen arteko mugaren esploratzailea da.
María Martinón-Torres Santiagoko Unibertsitatean Medikuntza eta Kirurgian doktore europearra, Bristolgo Unibertsitatean Giza Eboluzioan espezializatua, eta Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean Auzitegiko Antropologian espezializatua da. Gaur egun, Giza Eboluzioari buruzko Ikerketarako Zentro Nazionaleko (CENIEH) zuzendaria da Burgosen, Londresko Medikuntza Akademiako katedraduna eta Galiziako Medikuntza eta Kirurgiako Errege Akademiako kidea da. Atapuerkako Gizateriaren Ondare aztarnategietako ikerketa taldeko kidea da.
2022an: "Homo imperfectus. ¿Por qué seguimos enfermando a pesar de la evolución?" Planeta Taldearekin.
Juan Ignacio Pérez Iglesias fisiologiako katedraduna da UPV/EHUn. Gaur egun, bere unibertsitateko Kultura Zientifikoko Katedrako zuzendaria, DIPCko kidea, eta Jakiundeko kide eta egungo lehendakaria da. Halaber, gaztelaniazko The Conversation edizioaren Aholku Batzordeko kide eta lehendakaria, eta Mètode argitalpenaren batzorde zientifikoko kidea ere bada. Zientziaren dibulgazioa egiten du, hainbat euskarri eta komunikabideetan, eta “Animalien aferak”, “Animales ejemplares” eta “Los mal de la ciencia” liburuen egilea edo egilekidea da, besteak beste. Eusko Ikaskuntza-Laboral Kutxa saria jaso zuen Humanitateak, Kultura, Arteak eta Gizarte Zientzien arloan (2019).
Conchi Lillo Huelvako De Minas de Riotintokoa, biologoa eta Neurozientzietan doktorea eta Universidad de Salamancako Biologia Fakultateko irakaslea da. Ikusmenaren neurobiologiaren arloa ikertzen du Gaztela eta Leongo Neurozientzia Institutuan (INCYL). Next Door Publishers-ek argitaratutako "Ireki begiak!" zientzia-dibulgazioko liburuaren egilea da, eta Guadalmazánek argitaratutako "GENEAK, bizitzaren gidoia idazten" liburu kolektiboan parte hartu du. Maiztasunez hainbat zientzia dibulgazio plataformetan parte hartzen du, hala nola, Naukas eta The Conversation-en, baita RNE eta Cadena Ser-eko irratsaioetan ere, eta hiru urte daramatza Ser Salamanca-ko Hoy por Hoy programako hamabostaldiroko zientzia atalean.
Juan José Gómez Cadenas fisikaria eta idazlea da. Ikerbasque Professor DIPCn, Canfranceko Lurrazpiko laborategiko NEXT experimentuaren zuzendaria da. Bost eleberri eta bi dibulgazio entsegu idatzi ditu. Jot Down aldizkari digitalaren atal zientifikoare zuzendaria da.