Newton zalantzan jartzen

Testuak: Antonio Moreno González doktorea

Ernst Mach (1838 - 1916) fisikari eta filosofo austriarrak fenomeno optiko, mekaniko eta batez ere uhinen hedatzearen inguruko batzuen formalizazio matematikoan lagundu zuen, Doppler efektuari eta soinuaren hedapenari buruzko azterlanean kasu. Baina eragin handiena filosofo gisa izan zuen, "positibisten" eskolako kide gisa; beraientzat zentzumen-pertzepzioaren bitartez antzemandakoak bakarrik du zientzia-baliozkotasuna; bere Contribuciones al análisis de las sensaciones (1886) lanak hedapen handia izan zuen.

Espazio eta denbora absolutuaren kontzeptuak baztertzen ditu, Newtonen mekanikan oinarrizkoak zirenak, kontzeptu metafisiko gisa ulertzen dituelako, bere iritziz zientzia-jardueran nagusi izan beharko lukeen "pentsamenduaren ekonomiaren" printzipioarentzako onartezinak direlako. Einstein beraren adierazpenen arabera, Machen ideiek inspiratu zituzten erlatibotasunaren teoriarenganako bere lehen pausoak, nahiz eta azkar aldendu zen horietatik. Einsteinek ez zuen Machen fisikaren lege orokorrak emaitza esperimentalen orokortzaile huts gisa lortzearen pentsamendua banatzen, iruditzen zitzaion lege horiek esperimentalki egiazta daitezkeen arren beren jatorria indibiduoen gaitasun mentaletan dutela, horrela Kanten filosofiatik gertuago kokatuz, nahiz eta bere filosoforik begikoena David Hume zen, zientzia esperientziaren eta dedukzio logiko-matematikoa oinarri hartuta eraikitzen zela pentsatzen zuena.

Machek Newtonen dinamikaren arabera indarraren kontzeptua eta atomismoa orduan frogatu ezin zen hipotesi hori beharrezkotzat jotzen ez zelako baztertzen zutenengan ere eragin zuen. Bere jarraitzaileek adierazpen desberdinak egiten zituzten, kontserbazio-printzipio batek zuzentzen zuelako eta neur zitekeelako energiaren kontzeptuaren lehentasuna defendatzen zuten. Newtonen mekanikaren aurkako enfrentamendu horren buru Wilhelm Ostwald (1853 - 1932) izan zen, beren buruak energetistak deitu zituztenena eta bere atomismoaren aurkakotasun erradikala esaldi zorrotz eta bibliko honekin adierazten zuen: "Ez zara irudietaz baliatuko, ez eta konparazioetaz ere".